Senacki projekt Ustawy o zrzeszeniach wzbudził wiele zastrzeżeń ze strony III sektora.
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT , Stowarzyszenie Forum Darczyńców w Polsce, Federacja Organizacji Służebnych MAZOWIA, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych przygotowało wspólne stanowisko wobec proponowanej Ustawy o zrzeszeniach. Zapraszamy organizacje do poparcia tego stanowiska.
Wspólne stanowisko organizacji pozarządowych w sprawie projektu
Ustawy o zrzeszeniach
Warszawa, 2 lutego 2011 r.
W związku z przedstawionym projektem ustawy o zrzeszeniach, my, przedstawiciele niżej podpisanych organizacji, wyrażamy swój sprzeciw wobec wprowadzenia w życie regulacji w proponowanym przez projektodawcę kształcie.
Uważamy, że przedłożona propozycja nie uwzględnia praktyki działalności istniejących organizacji, a niektóre jej zapisy zdecydowanie tę działalność utrudnią. Mimo, że w założeniu projektowana ustawa doprowadzić ma do realizacji konstytucyjnej zasady wolności zrzeszania się, poszczególne zapisy zdają się ją ograniczać. Uważamy, że jest to między innymi wynik zaskakującego sposobu przygotowania projektu ustawy, który pominął realne uczestnictwo przedstawicieli istniejących stowarzyszeń, mimo deklarowanej chęci ich upodmiotowienia.
Zastrzeżenia co do procesu tworzenia projektu i zgodności z zasadami prawodawstwa Ze względu na opisane poniżej wady, przedłożony projekt nie zawiera argumentów przemawiających za przyjęciem nowej ustawy. Uzasadnienie projektu całkowicie pozbawione jest oceny skutków regulacji. Ponadto, zostało ono stworzone niezgodnie z zasadami tworzenia regulacji w oparciu o dowody. Przedstawione w nim argumenty nie zostały poparte żadnymi danymi uzasadniającymi tak daleko idące zmiany. Brakuje odwołania m. in. do danych dotyczących sektora pozarządowego (m.in pochodzących z prowadzonych od 1990 roku badań Klon/Jawor, czy GUS). Uzasadnienie nie wskazuje, jak szeroko i w jaki sposób projekt był konsultowany z organizacjami pozarządowymi.
Ze względu na to, że rozważany projekt zawiera ponad 200 artykułów, z których ponad sto to zmiany innych ustaw, ocena wpływu proponowanych zmian na te inne ustawy jest bardzo trudna. Wymaga rzetelnego opracowania przez prawników i ekspertów a obecne uzasadnienie projektu nie odnosi się do tej kwestii.
Zastrzeżenia co do skutków finansowych projektowanej regulacji W uzasadnieniu nie przedstawiono dokładnych informacji o skutkach finansowych projektowanej regulacji. Projekt ustawy nakazuje bowiem zmianę statutów wszystkich istniejących stowarzyszeń, co pociągnie za sobą wymierne koszty, całkowicie zignorowane przez projektodawcę. Na podstawie obliczeń dokonanych metodą kosztu standardowego przez Forum Darczyńców, we współpracy z Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych i Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT, wiemy, że łączny koszt wprowadzenia tych regulacji dla istniejących stowarzyszeń to około 470 mln złotych (szczegółowe wyliczenie w załączeniu). Obciążenia w wysokości 470 mln złotych będą bezpośrednio związane z dostosowaniem statutów do zapisów ustawy oraz realizacji obowiązków sprawozdawczych i planistycznych, które w żaden sposób nie przyczynią się do uproszczenia działalności.
Dodatkowo, wycenia się, że przeszkolenie stowarzyszeń w zakresie dostosowania struktury i dokumentów do nowych przepisów będzie kosztowało 15 mln złotych, przy średnim koszcie wyszkolenia jednej organizacji w wysokości 200 zł. Inną, pominiętą w ocenie skutków finansowych kategorią kosztów będą koszty sądowe po stronie państwa związane z dostosowaniem istniejących rejestrów, procedur, i formularzy, a także koszty ponoszone przez jednostki samorządu terytorialnego, które jako organy nadzoru nad stowarzyszeniami, mają prawo przystąpić do procesu.
Zastrzeżenia do zapisów przedłożonego projektu ustawy Co do przedłożonej propozycji, uznajemy jej poszczególne zapisy za niezgodne z obowiązującymi w państwie prawa zasadami oraz godzące w stabilność kompromisu społecznego w zakresie wolności zrzeszania się.
Zdecydowanie sprzeciwiamy się:
- Unieważnieniu dotychczasowego dorobku prawnego i wielu dobrych praktyk wyrosłych na gruncie orzecznictwa poprzez ewentualne zastąpienie obecnej ustawy Prawo o stowarzyszeniach nową Ustawą o zrzeszeniach.
- Ograniczeniu wolności zrzeszania się wyłącznie do osób pełnoletnich, posiadających pełną zdolność prawną. Pomysł ten uważamy za niezrozumiałe odebranie dotychczasowych praw do zrzeszania się osobom małoletnim w wieku od 16 do 18 lat, które mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
- Naruszeniu zasady ochrony praw nabytych w szczególności poprzez zlikwidowanie formy prawnej związku stowarzyszeń i uniemożliwienie tworzenia zrzeszeń wyłącznie osób prawnych.
- Naruszeniu zasady samorządności stowarzyszeń, w szczególności poprzez nałożenie obowiązków tworzenia planu finansowego i nowych, nadmiernych obowiązków sprawozdawczych.
- Niezgodnemu z zasadą proporcjonalności systemowi sankcji grożących za nierealizowanie obowiązków związanych ze stworzeniem, przyjęciem bądź publikacją planu finansowego i sprawozdania.
- Niezgodnemu z zasadą proporcjonalności zrównaniu w obowiązkach rejestracyjnych i proceduralnych stowarzyszeń i stowarzyszeń zwykłych, co ponadto nie ma uzasadnienia w świetle celu, jakim jest uproszczenie możliwości zrzeszania się.
- Niszczeniu utrwalonego w doktrynie i praktyce rozumienia istoty stowarzyszeń poprzez prowadzenia dodatkowych form zrzeszania się w zrzeszeniach nierejestrowych i porozumieniach partnerskich, bez jasnego rozróżnienia między tymi formami, jak i uzasadnienia dla wielorakich modeli zrzeszania się.
Jako środowisko funkcjonujących stowarzyszeń, które jednocześnie działają na rzecz aktywizacji obywateli i realizacji konstytucyjnej wolności zrzeszania, dostrzegamy potrzebę zmian ram prawnych dla stowarzyszeń oraz zniesienia finansowych i biurokratycznych obciążeń w ich tworzeniu. Dostrzegamy, że przedłożony projekt proponuje zapisy, które wielokrotnie były postulowane przez organizacje pozarządowe (m.in. za pośrednictwem Rady Działalności Pożytku Publicznego, w trakcie prac nad nowelizacją Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). W szczególności są to postulaty:
- zmniejszenia wymaganej liczby członków-założycieli stowarzyszenia;
- dostosowania wymogów związanych z księgowością do zasobności stowarzyszeń;
- możliwości tworzenia stowarzyszeń przez osoby prawne;
- zniesienie nadzoru starosty nad stowarzyszeniami.
Stoimy na stanowisku, że postulaty te powinny być zrealizowane poprzez nowelizację ustawy Prawo o stowarzyszeniach.
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT, Stowarzyszenie Forum Darczyńców w Polsce, Federacja Organizacji Służebnych MAZOWIA, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych
Każda organizacja, która zgadza się ze stanowiskiem, może je poprzeć!